De voedingsinformatie die hier gegeven wordt is bedoeld voor mensen die op dit moment kanker hebben. Wanneer je in het verleden kanker hebt gehad, ga dan naar ‘Voeding ter preventie en na kanker’.
Voedingsadviezen bij kanker
Wanneer je op dit moment behandeld wordt aan kanker dan is goede voeding erg belangrijk. De behandelingen kunnen namelijk veel van je lichaam vergen. Door goede voeding kun je de behandeling beter aan en heb je minder kans op complicaties, zoals een infectie. Om hier voor te zorgen is het belangrijk om te zorgen voor:
- voldoende energie
- voldoende eiwitten
- voldoende vocht
- voldoende vitamines en mineralen
Omdat gewichtsverlies voor of tijdens de behandeling niet wenselijk is, is het belangrijk dat je voldoende energie (calorieën) binnenkrijgt met de voeding. Dit geldt ook wanneer je overgewicht hebt, je kunt dan beter na de behandelingen aan gewichtsverlies werken. Een stabiel gewicht geeft aan dat je voldoende energie binnenkrijgt. Als je gewicht verliest kun je eventueel extra tussendoortjes en/of calorierijke producten kiezen.
Voor het herstel van gezonde cellen heb je eiwitten nodig. Eiwitten zijn extra belangrijk na een ingrijpende behandeling zoals een grote operatie, chemotherapie of bestraling. Eiwitten zitten vooral in dierlijke producten als melkproducten, kaas, ei, vlees, kip, vis, vleesvervangers. Daarnaast zijn er ook plantaardige eiwitten, deze zitten vooral in soja, brood, graanproducten, peulvruchten, paddenstoelen en noten. Dierlijk eiwit bevat voldoende van alle aminozuren, maar plantaardig eiwit niet altijd. Dit kan per product verschillen. Wanneer je vegetariër bent moet je goed opletten welke producten met eiwitten je eet. Alleen de goede combinaties aan plantaardige eiwitten zorgen voor een volwaardig voedingspatroon. Wanneer je hierover twijfelt, raadpleeg dan een diëtist.
Voldoende vocht is erg belangrijk tijdens de behandelingen om alle afvalstoffen af te kunnen voeren via de nieren. Daarom wordt aangeraden om 2 liter vocht per dag te drinken. Wanneer dit niet lukt, overleg dan met je arts. Om in de gaten te houden of je voldoende drinkt kun je op de kleur van je urine letten; hoe lichter deze is hoe beter.
Om voldoende vitamines en mineralen binnen te krijgen adviseert KWF Kankerbestrijding om de KWF Voedingschecklist te raadplegen en tijdens en na de behandelingen extra hoeveelheden van de aanbevolen producten te gebruiken. Deze voedingschecklist kun je terugvinden op de website van KWF Kankerbestrijding.
Vitaminen en mineralen
Wanneer je kanker hebt vraag je je misschien af of je wel voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt via de voeding. Aan kankerpatiënten worden dezelfde hoeveelheden vitaminen en mineralen geadviseerd als aan gezonde personen. Met een gezonde en gevarieerde voeding kun je voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgen. Dit kan je bereiken door te eten volgens de schijf van vijf. KWF Kankerbestrijding adviseert kankerpatiënten om extra hoeveelheden van de aanbevolen producten uit de KWF voedingschecklist te kiezen om alle noodzakelijke vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Bij twijfel over het binnenkrijgen van voldoende vitaminen en mineralen via de voeding, wordt geadviseerd om te overleggen met een arts of diëtist.
Voedingssupplementen
Voedingssupplementen zijn eet- en drinkwaren die bedoeld zijn als aanvulling op de normale voeding, bijvoorbeeld vitamine- en mineraalsupplementen, kruiden- en aminozuurpreparaten of visoliecapsules. Ze bevatten één of meerdere microvoedingsstoffen of andere stoffen met een voedingskundig of fysiologisch effect. Het zijn geen geneesmiddelen.
Misschien denk je erover om voedingssupplementen te gaan slikken of doe je dit al. Tijdens de behandelingen aan kanker kunnen vitaminen en mineralen in de vorm van een vitamine/mineralentablet een nuttige aanvulling zijn. Hierbij moet wel vermeld worden dat deze tabletten een goede voeding nooit kunnen vervangen, omdat voedingsmiddelen meer leveren dan de stoffen die in de supplementen voorkomen. Wanneer je wel graag supplementen wil gebruiken, dan is het belangrijk om erop te letten dat de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) niet overschreden wordt. Het gebruik van een hoge dosering vitaminen kan namelijk schadelijk zijn en soms kunnen supplementen een negatief effect hebben op de behandelingen bij kanker. 100% van de ADH is over het algemeen veilig om te gebruiken, maar overleg dit wel altijd met je behandelend arts of diëtist en geef hierbij aan welke vitaminen en mineralen je slikt (en in welke hoeveelheden). Het is tevens belangrijk om rekening te houden met verrijkte producten. Tegenwoordig zijn er steeds meer producten op de markt die verrijkt zijn met bepaalde voedingstoffen, bijvoorbeeld sinaasappelsap met toegevoegd calcium. Wanneer je zowel verrijkte voedingsmiddelen als supplementen gebruikt, kun je de bovengrens van de ADH snel bereiken.
KWF Kankerbestrijding geeft aan dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat vitamine/mineralentabletten kanker kunnen genezen of terugdringen. Er is onderzoek gedaan naar verschillende vitaminen en mineralen en het effect tijdens de behandelingen bij kanker. Van de meeste vitaminen kan niet met zekerheid gezegd worden wat precies het effect is tijdens de behandelingen. Het slikken van sommige vitaminen lijkt bijwerkingen tijdens chemokuren te verminderen, maar verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. Suppletie van foliumzuur bijvoorbeeld, zou de bijwerkingen tijdens chemokuren kunnen verminderen, maar tegelijkertijd zou foliumzuur ook het gewenste effect van bepaalde chemokuren kunnen tegenwerken. Ook de relatie van sommige vitaminen en de kans op terugkeer van kanker is onderzocht, maar ook hier kwamen geen duidelijke resultaten naar voren. Alleen vitamine D lijkt, in een hogere dosis dan de standaarddosering, de kans op het overleven van kanker te vergroten. Voor harde conclusies is echter nog meer onderzoek nodig. Veel onderzoek naar de effecten van vitaminen- en mineralensupplementen tijdens de behandelingen staat nog in de kinderschoenen.
Wanneer je supplementen wilt gaan gebruiken, vraag dan altijd aan je behandelend arts na of deze een negatief effect zouden kunnen hebben op de behandeling.
Antioxidanten
Antioxidanten is een verzamelnaam voor stoffen zoals de vitamines C en E, bioactieve stoffen (aanwezig in groente en fruit) en spoorelementen zoals selenium (ook wel seleen genoemd). Deze stoffen kunnen beschadiging in het lichaam door agressieve stoffen (zogeheten vrije radicalen) tegengaan.
Er heersen op dit moment drie theorieën over de werking van antioxidanten tijdens radio- of chemotherapie, die elkaar (deels) tegenspreken. Er bestaat een theorie over een negatieve werking van antioxidanten tijdens radio- of chemotherapie. Radio- en chemotherapie werken volgens deze theorie vooral door het opwekken van vrije radicalen. Antioxidanten zien deze vrije radicalen als een aanval op het lichaam en gaan de tumor beschermen. Er is ook een theorie die zegt dat antioxidanten gezonde lichaamscellen wel beschermen tegen vrije radicalen, maar kankercellen niet. Zonder de chemotherapie te verstoren hebben zij toch een beschermend effect. Een derde theorie gaat uit van een nog positiever effect van antioxidanten. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat hoge doseringen antioxidanten de radio- of chemotherapie meehelpen om te tumor te laten afsterven.
De belangrijkste antioxidanten zijn vitamine C, vitamine A, vitamine E, selenium en bètacaroteen. Naar de wisselwerking van deze antioxidanten met chemotherapie of radiotherapie is onderzoek gedaan, maar de meeste onderzoeken zijn van matige kwaliteit of van kleine omvang. Omdat bij suppletie van sommige antioxidanten een slechtere respons op de behandeling en/of een slechtere overleving werd gevonden, wordt voorzichtig omgegaan met het adviseren van supplementen. Alleen wanneer de voeding onvolwaardig is worden supplementen aanbevolen.
Groente en fruit
Groente en fruit zijn gezonde voedingsmiddelen die onder andere vitamines en mineralen leveren. Ze passen dan ook prima in een gezonde voeding tijdens de behandelingen. Het is echter wel belangrijk om erop te letten dat je niet zoveel groente en fruit eet dat dit ten koste gaat van andere voedingsmiddelen die veel energie en noodzakelijke voedingsstoffen (zoals eiwitten) leveren. Voldoende energie en eiwitten zijn namelijk erg belangrijk wanneer je kanker hebt en groente en fruit leveren hier weinig van.
Vlees(producten)
Vlees past in een gezond voedingspatroon, omdat het een bron is van eiwitten, vitamines en mineralen. Omdat het tijdens de behandelingen erg belangrijk is om voldoende eiwitten binnen te krijgen is vlees een prima keuze. Als je liever geen vlees, kip of vis wilt eten, is het belangrijk om te kiezen voor vleesvervangers. Goede vervangers zijn: Quorn (merknaam), Valess (merknaam), Tivall (merknaam), Vivera (merknaam), Goodbite (merknaam), tofu, noten, tempé, peulvruchten en eieren. Zorg dat je daarnaast voldoende volkoren producten, aardappels, (groene) groenten, zuivelproducten (of goede vervangers) en halvarine/margarine producten gebruikt. Wanneer het voor jou lastig is om op gewicht te blijven, kies dan bij voorkeur voor vette vlees- en vissoorten.
Zuivel
Zuivelproducten zijn een belangrijke bron van eiwitten en verschillende vitamines en mineralen zoals calcium en vitamine B12. Omdat eiwitten erg belangrijk zijn tijdens de behandelingen passen melk en melkproducten erg goed in het voedingspatroon wanneer je kanker hebt. Aanbevolen wordt om dagelijks 450-650 ml melk(producten) te gebruiken. Wanneer het voor jou lastig is om op gewicht te blijven, kies dan bij voorkeur voor volle zuivelproducten.
Suiker
Of suiker op zichzelf invloed heeft op kanker is onbekend. Het is wel bekend dat suiker tandbederf kan veroorzaken en dat wanneer veel suiker geconsumeerd wordt dit ten koste kan gaan van andere voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Het algemene advies om minder suiker te gebruiken, is vooral opgesteld om gewichtstoename, overgewicht en obesitas te voorkomen en te bestrijden. Suiker als voedingsbestanddeel op zich zorgt niet voor problemen, maar het gaat om de bijdrage die het levert aan de hoeveelheid energie in een voedingspatroon. Tijdens de behandelingen aan kanker is het prima om suikerrijke producten te eten. Wanneer er sprake is van ongewenst gewichtsverlies kan het consumeren van extra suiker zelfs gunstig zijn, omdat verder gewichtsverlies mogelijk voorkomen kan worden.
Conclusie: Het is niet wetenschappelijk bewezen dat suiker op zich invloed heeft op kanker.
Groene thee
Er zijn verschillende studies gedaan om een mogelijk verband tussen groene thee en het krijgen van kanker te onderzoeken, waaruit tegenstrijdige resultaten komen. Recent laboratoriumonderzoek toont aan dat groene thee een remmende invloed kan hebben op de ontwikkeling van kankercellen (in borst, darm, lever en prostaat). Ook zouden componenten uit groene thee mogelijk een positief effect kunnen hebben op lever en hart bij patiënten die een bepaald medicijn (Doxorubicin) tegen kanker gebruiken. Uit ander onderzoek blijkt dat er een bepaalde stof in groene thee zit die in hoge concentraties misschien kankerbevorderend zou werken. De onderzoeken die op de positieve effecten van groene thee wijzen, geven aan dat dit beschermende effect voornamelijk bij meerdere kopjes groene thee per dag zou optreden. Ook zijn er studies die geen verband vinden tussen het gebruik van groene thee en kanker. Kortom: meer onderzoek is nodig om harde uitspraken te kunnen doen.
Conclusie: er is nog onvoldoende bekend over groene thee en het effect op (de behandelingen tijdens) kanker.