AYA-zorg ontwikkelen: dat doe je samen!

Wat is PD?

Samenwerken kan op verschillende manieren, daar is PD er één van. Bij PD worden creatieve methodes gebruikt om binnen een team problemen of vraagstukken in kaart te brengen en oplossingen te bedenken. Alle stakeholders binnen het team zijn evenredig betrokken bij deze processen. De creatieve methodes van PD zijn bijvoorbeeld mindmaps of tekeningen. Deze creatieve tools helpen om de kennis, emoties en behoeften van alle stakeholders aan het licht te brengen die normaal moeilijk uit te drukken zijn in woorden. Bij PD zijn zowel designers als niet-designers betrokken. Een PD proces bestaat uit vier fases. Eerst wordt het probleem gedefinieerd door alle perspectieven in kaart te brengen. Vervolgens bedenkt het team mogelijke oplossingen of ontwerpt prototypes. Deze worden daarna tijdens de evaluatiefase getest. Tot slot kunnen de uitkomsten worden geïmplementeerd. Doordat er een gezamenlijke focus ontstaat tijdens het PD proces, is de slagkracht voor het kunnen implementeren vergroot in vergelijking met processen waar deze gezamenlijke focus ontbreekt.

PD projecten binnen het AYA Zorgnetwerk: dreamteams

Binnen het AYA zorgnetwerk wordt PD gebruikt voor het verbeteren van zorg, opleiding en onderzoek. Er bestaan verschillende PD projecten, waaronder de dreamteams. Deze dreamteams bestaan uit AYA’s, (zorg)professionals en andere deskundigen met elk expertise rondom een specifieke AYA zorgbehoefte. Voor het huidige onderzoek werden drie van deze dreamteams geselecteerd: Food for Care, Intimiteit & Seksulaiteit en Integrative Medicine. Alle drie de dreamteams hielden PD-meetings en gebruikten creatieve PD-tools gebruikt, zoals mindmaps.

Zeven tips voor succesvol gebruik van PD

Uit het onderzoek kwamen zeven tips naar boven die een cruciale rol spelen bij de ontwikkeling van AYA-zorg met hulp van PD-methodes. Deze zeven tips vertaalden de onderzoekers naar praktische aanbevelingen:

1. Werf stakeholders op locaties waar ze worden blootgesteld aan het probleem dat je wilt aanpakken en benader personen met relevante kennis en motivatie.
   • Denk hierbij aan conferenties waar aandacht is voor verbetering van leeftijdsspecifieke zorg of spreek een arts-collega aan na een moeizame patiëntbespreking op het werk. Het samenbrengen van perspectieven van verschillende stakeholders leidt tot nieuwe energie en motivatie. Het geheel is immers groter dan de som der delen.
2. Gebruik creatieve tools om het probleem beter in kaart te brengen.
   • Maak bijvoorbeeld gebruik van mindmaps om zo een probleem te visualiseren en van meerdere kanten te bekijken.
3. Wees empathisch naar alle stakeholders en ben bereid je eigen mening bij te stellen.
   • Bemiddelaars kunnen hierbij ondersteuning bieden.
4. Gebruik een open aanpak, maar houd een overkoepelende visie als stip op de horizon.
   • Bedenk kleine stappen om steeds wat dichter bij deze eindvisie te komen.
5. Creëer een veilige, niet-hiërarchische sfeer waar de input van alle personen gelijkwaardig is.
   • Gelijkwaardigheid zorgt ervoor dat stakeholders hun ideeën en ervaringen makkelijker delen. Bevorder dit bijvoorbeeld door geen doktersjassen te dragen in een PD overleg. Het is belangrijk om de gelijkwaardigheid te benadrukken, omdat sommige stakeholders gewend zijn aan een hiërarchische werkwijze.
6. Betrek designers en andere experts
   • Deze personen maken het mogelijk om ideeën voor oplossingen te visualiseren en/of te vertalen naar concrete producten of diensten. De experts kunnen uit allerlei vakgebieden komen. Bij het dreamteam Food for Care was bijvoorbeeld een chefkok betrokken en bij Intimiteit & Seksualiteit een journalist die een podcast maakte.
7. Waak voor het behoud van democratie en betrek stakeholders die betrokken zijn bij de implementatie van je eindproduct al vroegtijdig.
   • Er zijn verschillende factoren die een PD proces vertragen. Vaak is er extra onderzoek nodig om de positieve uitkomsten en oplossingen die ontstaan zijn in een PD proces te bewijzen. Daarnaast kunnen zakelijke factoren het implementatieproces vertragen (bijv. het aannemen van nieuwe mensen of het vrijmaken van financiering). Tot slot kan het hiërarchische milieu van een ziekenhuis de implementatie of andere fases van PD vertragen.

Toekomstig onderzoek moet aantonen of deze bevindingen ook gelden voor PD initiatieven in andere AYA projecten. Volgens de onderzoekers is PD van grote waarde in de AYA context, mede doordat het binnen AYA onderzoek belangrijk is om verschillende stakeholdersperspectieven in kaart te brengen en te respecteren.

Meer weten? Lees het volledige onderzoek over het ontwikkelen van succesvolle PD initiatieven binnen AYA projecten: Vandekerckhove, P., de Mul, M. de Groot, L., Elzevier, H.W., Fabels, B., Haj Mohammad, S., Husson, O., Noij, J., Sleeman, S.H.E., Verbeek, D., Von Rosenstiel, I., de Bont, A. A., and Manten-Horst, E. Lessons for Employing Participatory Design When Developing Care for Young People with Cancer: A Qualitative Multiple-Case Study. Journal of Adolescent and Young Adult Oncology (12 Nov 2020).