Zowel kanker, als de behandeling ervan en veroudering kunnen tot geheugen- en concentratieproblemen leiden. Om de gevolgen van kanker en veroudering te onderscheiden, vergeleken de onderzoekers het (cognitief) functioneren van mensen met bepaalde kankertypen met leeftijdsgenoten uit de algemene populatie.

Geheugen- en concentratieproblemen

Gemiddeld ervaarden de ondervraagde mensen die kanker hebben of hebben gehad meer concentratie- en geheugenproblemen dan leeftijdsgenoten van hetzelfde geslacht uit de algemene bevolking. Dit was het meest uitgesproken binnen de leeftijdsgroep van 18 tot 49 jaar. Alleen voor huidkanker vonden de onderzoekers geen verschil met de algemene populatie. Het opleidingsniveau en de tijd die verstreken was sinds de diagnose hadden minder invloed op de concentratie en het geheugen dan de leeftijd. De onderzoekers schrijven dat dit leeftijdseffect mogelijk wordt veroorzaakt door de hogere werkgerelateerde en sociale eisen en meer concurrerende verantwoordelijkheden waar 50-minners aan blootstaan in vergelijking met ouderen die kanker hebben of hebben gehad.

“Jonge mensen met of na kanker hebben meer last van een verminderde concentratie en geheugen.”

De bovenstaande bevindingen zijn gebaseerd op antwoorden van 6.786 respondenten die tussen 2009 en 2015 gehoor gaven aan het verzoek van PROFILES om een vragenlijst (EORTC QLQ-C30) in te vullen over onder andere concentratie, geheugen, lichamelijk functioneren en emotioneel welzijn. Hiermee komt het responsepercentage op twee derde van de mensen die door PROFILES met dit verzoek benaderd zijn. De referentiegroep van 407 personen kwam uit een steekproef van 2.040 mensen uit de algemene bevolking die in 2011 dezelfde vragenlijst hadden ingevuld tijdens een panelonderzoek (CentER panel).

Vermoeidheid en klachten als gespannenheid vergroten de problemen

Bijna een kwart van de 6.786 respondenten ervaarden geheugen- en concentratieproblemen die de kwaliteit van leven verminderden en hen (ernstig) belemmerden in hun dagelijks leven en op het werk. Vooral respondenten die aangeven ook veel last van vermoeidheid of klachten als angstigheid en gespannenheid te hebben, ervaarden belemmeringen door geheugen- en concentratieproblemen. De hoger opgeleide respondenten (ruim 21%) ervaarden juist minder belemmering door concentratie- en geheugenproblemen, dan degenen die geen hogere opleiding hadden gehad, maar in vergelijking met de eigen referentiegroep waren de verschillen even groot.

De patiënten en referentiegroep

De gemiddelde leeftijd van de respondenten lag rond de 67 jaar, ruim 60% was man en tweede derde had ook andere gezondheidsproblemen. Hoge bloeddruk, artritis en hartklachten werden het meest genoemd. Ook binnen de referentiegroep – die op leeftijd en geslacht was gematcht met de respondenten – was dit de top-3. De referentiegroep is volgens de onderzoekers representatief voor de algemene Nederlandssprekende populatie. Wel waren de respondenten gemiddeld iets lager opgeleid dan de referentiegroep.

Kankertypen en behandeling

De gegevens voor dit cross-sectionele onderzoek zijn afkomstig uit PROFILES, een databank die is opgericht om de fysieke en psychosociale impact van kanker in beeld te brengen. Daarnaast beschikten de onderzoekers via de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) over demografische gegevens en ziektegegevens van deze mensen. De meest genoemde kankertypen waren dikkedarmkanker (23%), prostaatkanker (17%) en non-Hodgkinlymfoom (17%). De andere vormen van kanker die dit onderzoek meenam zijn: schildklierkanker, multiple myeloom (ziekte van Kahler), Hodgkin lymfoom, chronische lymfatische leukemie en huidkanker. De diagnose was minimaal vier maanden tot maximaal 20 jaar geleden gesteld. Bijna de helft van de mensen die kanker had of had gehad, onderging een operatie om de kanker te behandelen; en bijna een derde kreeg een systemische behandeling zoals chemotherapie.

Meer weten? Lees het volledige artikel.
Oerlemans S, Schagen SB, van den Hurk CJ, et al. Self-perceived cognitive functioning and quality of life among cancer survivors: results from the PROFILES registry. J Cancer Surviv. 2021 Mar 17.

Bron: Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)
Afbeelding: Ivan Aleksic – Unsplash